Qədim türk cəmiyyətlərində ailə ən mühüm ictimai birlik olduğundan, ailənin əsasını təşkil edən qadın türk dastanlarında və türk fəlsəfəsində o qədər yüksək səviyyədə qurulmuşdur ki, ailənin əsasını təşkil edən adət və mədəniyyətə heyran qalmamaq mümkün deyil. qadınlar belə əzəmətli varlıqdır.
Qadınlara kişilərin yeganə yoldaşı və uşaqlarının anası olmaq kimi mühüm vəzifə qoyulmuşdur.
Daha da önəmlisi odur ki, Türk Millətinin tək bərəkət qaynağıdır. Xanların, xanların və döyüşçülərin ona verilən müəyyən hüquqlara görə hörmətlə baş əydiyi şərəf abidəsidir.
1.) Türklərin ən qədim dastanlarından olan Yaradılış dastanında Yaradana ilham verən “Ağ Ana” adlı qadındır.
2.) Atatürk Oğuz Kağanımızın mübarək arvadları biri mavi işıqdan, biri də müqəddəs ağacdan doğulmuş qeyri-adi qadınlardır.
3.) Bilgə xaqan kitabəsində xaqan xitabını “Siz, Katun Anam, Böyük Analarım, Xalalarım, Şahzadələrim…” sözləri ilə başlayır.
4.) Qədim türk inancına görə “Xan və Katun” yerin və göyün övladlarıdır. Qadının yeri yeddinci səmadadır.
5.) Əski türk dastanlarında qadın həmişə kişisinin yanındadır. Qadın kişilər üçün güc və ilham mənbəyi hesab olunurdu.
6.) Türk mədəniyyətində epik qəhrəmanlar ata yaxşı minən, yaxşı döyüşən, qılıncdan yaxşı istifadə edən qadınlarla evlənmək istəyirlər. Nümunə olaraq Qorqud Atanın Bamsı Beyrək hekayəsindəki Banu Çiçək Katunu verə bilərik.
7.) Qədim türk atalar sözü; “Birinci sərvət sağlamlıq, ikinci sərvət yaxşı qadındır”.
8.) Müharibə zamanı qadınların düşmən əlinə keçməsi böyük ayıb sayılırdı.
9.) Oğuz xaqan dastanından öyrəndiyimizə görə, zorlamanın cəzası ölüm və ya gözləri kəsmək idi.
Ərəb səyyahı Əhməd bin Fadlan öz xatirələrində türklərin təcavüzkarın ayaqlarını çarpaz bağlanmış iki ağaca bağladıqlarını və kəndir kəsilərək ayaqlarının ayrıldığını bildirir.
10.) Başqa bir ərəb səyyahı İbn Battuta deyir: “Mən burada qəribə bir vəziyyətin şahidi oldum ki, bu da türklərin öz qadınlarına göstərdiyi hörmət idi. “Burada qadınların dəyəri və rütbəsi kişilərdən daha yüksəkdir”.
11.) Kağanın buyrukları yalnız “Kağan buyuruyor ki” ifadesiyle başlamışsa geçerli kabul edilmezdi.
12.) Yabancı devletlerin elçilerinin kabulünde hatun da hakanla beraber olurdu. Tören ve şölenlerde kadın, hakanın solunda oturur siyasi ve idari konumlardaki görüşlerini beyan ederdi. Mesela büyük Hun İmparatorluğu adına Çin ile ilk barış antlaşmasını Tanrıkut Mete Han’ın Katunu imzalamıştır.
13.) Ebul Gazi Bahadır Han, Secere-i Terakime’de, Oğuz ilinde, yedi kızın uzun yıllar beylik yaptığını anlatmaktadır.
14.) Kadının yüceliği Altay Dağlarının en yüksek tepesine “Kadınbaşı” ismi verilerek yaşatılmıştır.
15.) Eski Türklerde kadın miras hakkına sahipti. Kadının kendine ait mülkü mevcuttu. Kadının bunu istediği gibi kullanma hakkı vardı.
16.) Eski Türklerde koca karısını boşayabildiği gibi, kadında kocasını boşayabilirdi.
MUASİRMEDİA.AZ
GÜLLƏR MİRXUBYAR QIZI
