“Rəhmət və ədalət nümunəsi”

İslam tarixində Məhəmməd peyğəmbərin həyatına nəzər yetirdikdə, onun davranışları ilə “rəhmət və ədalət nümunəsi” kimi təqdim edilməsinin böyük ziddiyyət təşkil etdiyi görünür.
Ən çox mübahisə doğuran məqamların başında isə Aişə ilə evliliyi gəlir. İslamın özünə görə, Aişə ilə nikaha girəndə Məhəmməd təxminən 50 yaşında idi, Aişə isə sadəcə 9 yaşında uşaq idi (Səhih Buxari, Kitabun-Nikah, hədis 5133). Bu fakt uşaq evliliyini qanuniləşdirib normal hala gətirmiş və əsrlərlə müsəlman cəmiyyətlərində qız uşaqlarının erkən yaşda evlənməsinə bəhanə kimi istifadə olunmuşdur.

Bundan əlavə, çoxarvadlılıq məsələsi diqqət çəkir. Quranda müsəlman kişilərə dörd arvad almağa icazə verildiyi halda (Nisa surəsi, 3-cü ayə), Məhəmmədin 11-dən çox arvadı olduğu qeyd edilir. Bu, “bütün müsəlmanlar üçün qoyulan qaydaların peyğəmbərə aid olmaması” kimi təhrifedici bir istisnanı ortaya çıxarır.

Daha ciddi suallar doğuran məqamlardan biri isə oğulluğu Zeydin həyat yoldaşı Zeynəblə evliliyi idi. Qurana görə, Məhəmməd əvvəl Zeynəbin Zeyd ilə evliliyinə özü vasitəçi olmuşdu. Amma daha sonra Zeyd onu boşadıqdan sonra Məhəmməd onunla evləndi (Əhzab surəsi, 37). Bu hadisə o dövrün ərəbləri arasında böyük qalmaqal yaratmışdı, çünki oğulluq “öz övladından fərqli görülmürdü”.

Peyğəmbərin yalnız şəxsi həyatında deyil, siyasi qərarlarında da insanlıq faciələri müşahidə olunur. Tarixi mənbələrə görə, Bəni Qureyzə adlı yəhudi tayfası ilə münasibətlər kəskinləşdikdən sonra, Məhəmmədin əmri ilə bu tayfanın təxminən 600–900 nəfər kişisi qılıncdan keçirilmiş, qadın və uşaqları isə əsir götürülmüşdür (İbn Hişam, “Sira”; İbn Kəsir, “Əl-Bidayə və-n-Nihayə”). Bu, dini liderin “mərhəmət” iddiası ilə “soyqırım əməli” arasında böyük təzad yaradır.

Bütün bu faktlar göstərir ki, Məhəmmədin davranışları, bir tərəfdən “ilahi vəhy” adı altında əsaslandırılsa da, digər tərəfdən açıq-aşkar insani dəyərlərlə ziddiyyət təşkil edir. Uşaq evliliyi, çoxarvadlılıq, oğulluğun arvadını almaq, günahsız insanların qətli – bunlar humanizm və ədalət prinsipləri ilə bir araya sığmır.