Beriya sovet dövrünün ən qorxulu və nüfuzlu repressiv rəhbərlərindən biri hesab edilir.
Onun adı həm kütləvi repressiyalar, həm də dini obyektlərin dağıdılması ilə bağlı hallarda çəkilir. Xüsusilə Qafqaz və Orta Asiyada, o cümlədən Gürcüstan və Azərbaycanda yüzlərlə məscidin bağlanması və ya dağıdılması Beriya’nın fəaliyyətinə aid edilir. Tiflisdəki Şah Abbas məscidi kimi tarixi abidələr onun dövründə dağıdılmış məşhur nümunələrdəndir.
Onun adı həm kütləvi repressiyalar, həm də dini obyektlərin dağıdılması ilə bağlı hallarda çəkilir. Xüsusilə Qafqaz və Orta Asiyada, o cümlədən Gürcüstan və Azərbaycanda yüzlərlə məscidin bağlanması və ya dağıdılması Beriya’nın fəaliyyətinə aid edilir. Tiflisdəki Şah Abbas məscidi kimi tarixi abidələr onun dövründə dağıdılmış məşhur nümunələrdəndir.
Beriya 1930-cu illərdə Gürcüstan KP MK katibi və NKVD rəhbəri kimi Sovet repressiyalarının aparıcı fiqurlarından biri idi. O dövrdə dini obyektlər yalnız ibadətgah kimi deyil, həm də mədəni və sosial mərkəz kimi fəaliyyət göstərirdi. Sovet hakimiyyəti bu obyektləri bağlayaraq ya digər məqsədlər üçün istifadə edirdi, ya da tamamilə məhv edirdi. Beriya bu sistemin sərt icraçılarından biri sayılırdı və yerli icra orqanlarının qərarlarını tətbiq etməkdə əsas rol oynamışdır.
Çox sayda məscid dağıdan Beriyanın aqibəti
Lakin Beriyanın öz aqibəti də sərt və dramatik oldu. Stalin öldükdən sonra 1953-cü ildə sovet rəhbərliyi daxilində güc uğrunda mübarizə başladı. Beriyanın böyük nüfuzu bir çox partiya rəhbərini narahat edirdi və nəticədə o, sistemin özündə düşmənə çevrildi. 26 iyun 1953-cü ildə Politburo iclasında onun əleyhinə ittihamlar səsləndirildi və eyni gün hərbi qüvvələr tərəfindən həbs edildi.
Beriya müxtəlif ittihamlarla günahlandırıldı: “anti-partiya fəaliyyəti”, “imperialist agentliyi” və digər ağır cinayətlər. Onun işi qapalı hərbi tribunal tərəfindən qısa müddət ərzində görülərək, dekabr 1953-cü ildə ölüm hökmü çıxarıldı. Rəsmi məlumatlara görə, Beriya edam edildi və beləliklə, Sovet repressiv aparatının ən qorxulu simalarından biri də tarix səhnəsindən silindi.
Tarixi tədqiqatçılar Beriyanın məhkəməsini və edamını Sovet rəhbərliyindəki daxili mübarizənin açıq nümunəsi kimi qiymətləndirirlər. Onun şəxsi fəaliyyəti isə minlərlə insanın taleyinə təsir etmiş, həmçinin dini abidələrin dağıdılması ilə yadda qalmışdır. Beriya Sovet repressiyalarının həm təşkilatçısı, həm də simvolu kimi tarixdə iz qoymuşdur.
Tiflisin ən gözəl məscidlərindən birini də o dağıtmışdı. Tiflisidə vaxtilə şəhərin ən möhtəşəm dini abidələrindən sayılan Şah Abbas məscidi artıq mövcud deyil. XVI əsrdə Səfəvi hökmdarı Şah İsmayılın dövründə əsası qoyulan, XVII əsrdə Şah Abbas tərəfindən genişləndirilən məscid Səfəvi memarlığının parlaq nümunələrindən idi.
Günbəz və minarələri mavi kaşanla bəzədildiyi üçün məscid xalq arasında “Göy məscid” də adlanırdı.
Məscid uzun illər Tiflisin müsəlman icmasına xidmət göstərsə də, 1950-ci illərdə Gürcüstan SSR rəhbərliyinin göstərişi ilə Metexi körpüsü və ətraf tikililərin inşası zamanı sökülüb. Mənbələrə görə, məscidin uçurulması Lavrenti Beriyanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilib.
Buna baxmayaraq, abidədən bəzi qiymətli yadigarlar xilas olunub. Onların arasında qədim Quran nüsxəsi, mehrab, minbər, qızılı aypara və bir divar saatı var. Sözügedən əşyalar hazırda Tiflisdəki Cümə məscidində qorunur. Bundan başqa, məscidin bəzək elementlərinin bir hissəsi Gürcüstan Dövlət Muzeyinin Şərq bölməsində saxlanılır.
Hazırda tarixi məscidin bərpası ilə bağlı konkret layihə olmasa da, Azərbaycan və Gürcüstan ictimaiyyətində onun yenidən tikilməsi arzusu tez-tez səsləndirilir.
MM.AZ
MM.AZ
